Houthi là phong trào chính trị - quân sự ra đời ở tỉnh Saada phía tây bắc Yemen vào thập niên 1990, có tên chính thức là Ansar Allah (tức "Những người bảo vệ Thượng đế"). Theo Bloomberg, các thành viên của phong trào này chủ yếu là người theo nhánh Zaidi thuộc dòng Shiite của đạo Hồi và chiếm khoảng 25% dân số Yemen. Lãnh đạo phong trào xuất thân từ bộ tộc Houthi.
Theo The Guardian, ban đầu phong trào được thành lập với mục đích chống lại ảnh hưởng tôn giáo của Ả Rập Xê Út, quốc gia có đa số dân theo Hồi giáo dòng Sunni. Song phong trào đã từng bước trở thành thế lực đối đầu với ông Ali Abdullah Saleh, tổng thống đầu tiên của Yemen sau khi hai miền nam, bắc nước này thống nhất năm 1990.
Các thành viên mới được Houthi tuyển mộ tại Sanaa (Yemen) hôm 11.1
Năm 2003, Mỹ đưa quân sang Iraq, hành động được chính phủ Saleh ủng hộ nhưng bị nhiều người Yemen phản đối. Houthi nhân cơ hội này tổ chức các cuộc biểu tình chống chính phủ rầm rộ. Sau nhiều tháng hỗn loạn, lãnh đạo phong trào thiệt mạng vào tháng 9.2004, tuy nhiên Houthi vẫn tồn tại và cánh vũ trang ngày càng lớn mạnh. Năm 2012, làn sóng "Mùa xuân Ả Rập" đã buộc ông Saleh phải từ bỏ quyền lực. Lên thay là Abed Rabbo Mansour Hadi, một người theo Hồi giáo Sunni và từng là phó tổng thống.
Năm 2014, Houthi bí mật hợp tác với ông Saleh để lật đổ ông Hadi, qua đó giành quyền kiểm soát thủ đô Sanaa và hầu hết các khu vực phía tây bắc Yemen dọc theo biển Đỏ. Không lâu sau đó, lực lượng liên quân do Ả Rập Xê Út dẫn đầu và ủng hộ chính phủ Hadi đã can thiệp vào Yemen, dẫn đến một cuộc nội chiến tàn khốc. Xung đột đến nay đã giết chết hơn 150.000 người. Lệnh ngừng bắn hết hạn vào tháng 10.2022 phần lớn vẫn được duy trì kể từ đó, trong khi các nỗ lực nhằm xây dựng hòa bình lâu dài ở Yemen vẫn chưa có kết quả.
Với chủ trương chống phương Tây và Israel, Houthi coi mình là thành viên của "Trục kháng chiến" do Iran lãnh đạo, cùng với Hamas ở Dải Gaza và Hezbollah ở Li Băng. Tehran công khai ủng hộ Houthi nhưng phủ nhận việc cung cấp vũ khí hay huấn luyện lực lượng này. Mỹ từng coi Houthi là tổ chức khủng bố nhưng chấm dứt việc này vào năm 2021.
Theo The New York Times, Houthi đã nâng cấp đáng kể kho vũ khí trong những năm gần đây, bổ sung tên lửa hành trình, tên lửa đạn đạo và máy bay không người lái tầm xa. The Guardian cho hay phong trào hiện quy tụ khoảng 20.000 tay súng.
Houthi, Vì sao họ tần công Israel?
Việc nhóm Houthi ở Yemen bắn tên lửa, UAV vào Israel từ thủ đô Sanaa đang khiến thế giới chú ý vào lực lượng này, trong bối cảnh có những lo ngại Houthi can dự vào cuộc xung đột Israel-Hamas.
Trong một tuyên bố hôm 2/11 giờ địa phương, nhóm Houthi ở Yemen tuyên bố sử dụng tên lửa và máy bay không người lái (UAV) tấn công quốc gia Do Thái.
Các vụ tập kích của Houthi nhằm vào Israel đã làm gia tăng quan ngại về nguy cơ xung đột lan rộng ở khu vực Trung Đông. Diễn biến này cũng hướng sự chú ý của quốc tế tới nhóm vũ trang nổi dậy có trụ sở quyền lực ở thủ đô Sanaa.
Vậy Houthi là ai và vì sao họ tấn công Israel? Houthi là một tổ chức chính trị và quân sự của người Shitte ở Yemen đang tiến hành cuộc nội chiến ở nước này chống lại liên minh do Ả Rập Xê Út hậu thuẫn.
Từ cuối những năm 1990, gia đình Houthi ở vùng cực bắc Yemen đã thành lập một phong trào phục hưng tôn giáo cho giáo phái Zaydi của Hồi giáo Shitte, giáo phái từng nắm quyền cai trị Yemen nhưng vùng trung tâm phía bắc của họ đã trở nên nghèo khó và bị gạt ra ngoài lề xã hội.
Khi xung đột với chính phủ ngày càng leo thang, họ đã tiến hành một loạt cuộc chiến tranh du kích với quân đội quốc gia và dẫn đến một cuộc xung đột biên giới ngắn ngủi với cường quốc Hồi giáo dòng Sunni là Ả Rập Xê Út.
Nội chiến ở Yemen
Cuộc chiến bắt đầu vào cuối năm 2014 khi thủ đô Sanaa bị người Houthi chiếm giữ. Lo lắng trước ảnh hưởng ngày càng tăng của người Shiite dọc biên giới của mình, Ả Rập Xê Út dẫn đầu một liên minh do phương Tây hậu thuẫn và can thiệp vào cuộc nội chiến ở Yemen vào tháng 3/2015 để hỗ trợ chính phủ được Riyadh hậu thuẫn.
Nhóm Houthi đã thiết lập quyền kiểm soát phần lớn phía bắc Yemen và các trung tâm dân cư lớn khác, trong khi chính phủ được quốc tế công nhận có trụ sở tại Aden.
Yemen đã có hơn 1 năm tương đối yên bình trong bối cảnh Liên hợp quốc đang dẫn đầu nỗ lực thúc đẩy hòa bình. Ả Rập Xê Út đã tổ chức các cuộc đàm phán với Houthi trong nỗ lực thoát khỏi cuộc chiến này.
Nhưng giờ đây, các cuộc tấn công bất ngờ của Houthi vào Israel đã làm tăng nguy cơ xung đột đối với Ả Rập Xê Út.
Tấn công vào Israel
Trong một tuyên bố trên truyền hình, người phát ngôn quân đội Houthi Yahya Saree cho biết, nhóm này đã phóng "một số lượng lớn" tên lửa đạn đạo và máy bay không người lái về phía Israel vào ngày 31/10 và sẽ có thêm nhiều cuộc tấn công như vậy nữa "nhằm giúp người Palestine giành chiến thắng".
Ông Saree cho biết, đã có 3 cuộc tấn công của Houthi nhằm vào Israel kể từ khi bùng nổ xung đột, dường như ngầm xác nhận rằng họ đứng sau một cuộc tấn công bằng UAV vào ngày 28/10 tại thị trấn biên giới Ai Cập, và một cuộc tấn công vào ngày 19/10 nhưng đã bị hải quân Mỹ đánh chặn 3 tên lửa hành trình.
Houthi đã lên tiếng ủng hộ người Palestine và tổ chức các cuộc biểu tình ở Yemen chống lại cuộc tấn công của Israel ở Gaza.
Ông Saree đổ lỗi cho Israel về sự bất ổn ở Trung Đông, nói rằng "vòng xung đột" trong khu vực đang được mở rộng do "tội ác liên tục" của Tel Aviv. Lực lượng Houthi sẽ tiếp tục tiến hành các cuộc tấn công "cho đến khi hành động gây hấn của Israel chấm dứt".
Quan hệ với Iran?
Houthi đã chứng minh năng lực tên lửa và UAV của mình trong cuộc chiến tranh Yemen bằng các cuộc tấn công vào Ả Rập Xê Út và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), trong đó chủ yếu nhắm vào các cơ sở khai thác dầu và cơ sở hạ tầng quan trọng.
Liên minh do Ả Rập Xê Út dẫn đầu cáo buộc Iran trang bị vũ khí, huấn luyện và tài trợ cho Houthi. Tuy nhiên, nhóm này phủ nhận và nhấn mạnh, họ phát triển vũ khí của riêng mình.
(Theo Reuters)
